پتاسیم دی هیدروژن فسفات چیست؟
پتاسیم دی هیدروژن فسفات (Potassium dihydrogen phosphate) یک ترکیب شیمیایی با فرمول KH2PO4 است که جزو کودهای شیمیایی و افزودنی‌های غذایی محسوب می‌شود. این ماده به دلیل ویژگی‌های فیزیکی، شیمیایی و کاربردهای متعدد در صنایع مختلف مانند کشاورزی، صنایع غذایی و داروسازی از اهمیت بالایی برخوردار است.
نام‌ها و کدهای بین‌المللی پتاسیم دی هیدروژن فسفات:
- نام انگلیسی: Potassium dihydrogen phosphate
- نام اختصاری: KH2PO4 یا KDP
- CAS Number: 7778-77-0
- EC Number (EINECS): 231-913-4
- شماره ثبت سازمان غذا و دارو (FDA): معمولاً تحت شناسه مواد غذایی و افزودنی‌ها
- به فارسی: پتاسیم دی هیدروژن فسفات یا فسفات تک‌پتاسیم
روش ساخت پتاسیم دی هیدروژن فسفات:
این ترکیب معمولاً از واکنش فسفریک اسید (H3PO4) با هیدروکسید پتاسیم (KOH) یا کربنات پتاسیم (K2CO3) تولید می‌شود به گونه‌ای که نسبت دقیق مواد واکنش دهنده جهت به دست آوردن KH2PO4 تنظیم می‌شود.
معادله تشکیل پتاسیم دی هیدروژن فسفات به صورت زیر است:
H3PO4 + KOH → KH2PO4 + H2O
اگر از کربنات پتاسیم استفاده شود:
H3PO4 + K2CO3 → 2 KH2PO4 + CO2 + H2O
پارامترهای فیزیکی و شیمیایی پتاسیم دی هیدروژن فسفات:
- شکل ظاهری: کریستال‌های سفید یا پودر
- فرمول مولکولی: KH2PO4
- وزن مولکولی: 136.09 گرم بر مول
- نقطه ذوب: حدود 253 درجه سلسیوس (بدون تجزیه)
- چگالی: حدود 2.34 گرم بر سانتی‌متر مکعب
- حلالیت در آب: بالا (تقریباً 22 گرم در 100 میلی‌لیتر آب در دمای 20 درجه سلسیوس)
- pH محلول آبی: حدود 4.5 (محلول کمی اسیدی)
- غیر قابل حل در اتانول و اکثر حلال‌های آلی
کاربردهای صنعتی و پزشکی پتاسیم دی هیدروژن فسفات:
- کشاورزی: به عنوان یک کود فسفاته و منبع فسفر و پتاسیم برای رشد گیاهان کاربرد دارد.
- صنایع غذایی: به عنوان افزودنی غذایی (E340) برای تنظیم میزان اسیدیته، تقویت‌کننده و پایدارکننده در مواد غذایی و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود.
- پزشکی و داروسازی: در تهیه داروهای مختلف به عنوان یک امولسیفایر و تثبیت‌کننده pH کاربرد دارد.
- آزمایشگاه‌ها: به عنوان معرف شیمیایی و در تولید کریستال‌های آراسته برای تحقیقات نوری و الکتریکی.
- صنایع شیشه‌سازی و سرامیک: برای بهبود کیفیت محصولات.
ایمنی حین کار با پتاسیم دی هیدروژن فسفات:
- تماس مستقیم با پوست و چشم ممکن است باعث تحریک شود؛ استفاده از دستکش و عینک ایمنی توصیه می‌شود.
- استنشاق گرد و غبار باید با استفاده از ماسک جلوگیری شود.
- در صورت بلعیده شدن، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.
- این ماده به طور کلی سمیت پایین دارد اما باید از تماس طولانی مدت و انباشته شدن در محیط زیست جلوگیری شود.
قیمت خرید پتاسیم دی هیدروژن فسفات در ایران و جهان:
قیمت این ماده متناسب با درجه خلوص، بسته‌بندی، محل خرید و حجم سفارش متفاوت است. در بازارهای جهانی معمولاً قیمت پتاسیم دی هیدروژن فسفات به صورت کیلوگرم و تن محاسبه می‌شود و در ایران نیز مشابه است. به عنوان مثال قیمت تقریبی در بازارهای بین‌المللی حدود 1 تا 3 دلار به ازای هر کیلوگرم است، البته نوسانات ارزی و هزینه حمل و نقل تاثیرگذارند. برای اطلاع دقیق‌تر، استعلام از تامین‌کنندگان معتبر و فروشگاه‌های تخصصی توصیه می‌شود.
سایر کاربردهای خاص پتاسیم دی هیدروژن فسفات:
پتاسیم دی هیدروژن فسفات (KH2PO4)، که به عنوان پتاسیم مونوفسفات نیز شناخته می‌شود، ترکیبی است که کاربردهای متعددی در صنایع مختلف دارد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین کاربردهای آن به همراه مثال‌ها و ریز جزئیات توضیح می‌دهم:
-
کاربرد پتاسیم دی هیدروژن فسفات در صنعت کشاورزی:
- کود شیمیایی: پتاسیم دی هیدروژن فسفات به عنوان یک کود فسفره و پتاسه مورد استفاده قرار می‌گیرد. فسفر برای رشد ریشه و توسعه گیاهان ضروری است و پتاسیم به مقاومت گیاه در برابر بیماری‌ها و شرایط محیطی کمک می‌کند. مثال: در تولید کودهای محلول در آب برای تغذیه هیدروپونیک یا تقویت گیاهان در مزارع به کار می‌رود. ریز جزئیات: به دلیل حلالیت خوب در آب، به راحتی در سیستم‌های آبدهی قطره‌ای استفاده می‌شود و باعث جذب سریع توسط ریشه‌ها می‌گردد.
-
کاربرد پتاسیم دی هیدروژن فسفات در صنایع غذایی:
- تنظیم‌کننده اسیدیته: KH2PO4 به عنوان یک تنظیم‌کننده اسیدیته در محصولات غذایی مثل نوشیدنی‌ها و مواد لبنی کاربرد دارد. مثال: در تولید پنیر به منظور تنظیم pH و کمک به انعقاد پروتئین‌ها استفاده می‌شود. ریز جزئیات: اسیدیته مناسب باعث بهبود بافت و طعم محصول نهایی می‌شود.
-
کاربرد پتاسیم دی هیدروژن فسفات در صنایع دارویی:
- مکمل‌های غذایی: پتاسیم دی هیدروژن فسفات به عنوان منبع پتاسیم و فسفر در مکمل‌های ویتامینی و دارویی استفاده می‌شود. مثال: در تولید قرص‌ها و شربت‌های تقویتی که برای حفظ تعادل الکترولیت‌ها و سلامت استخوان‌ها تجویز می‌شوند. ریز جزئیات: فرم مونوفسفات باعث جذب بهتر در بدن می‌گردد.
-
کاربرد پتاسیم دی هیدروژن فسفات در صنایع آبکاری و تصفیه آب:
- پتاسیم دی هیدروژن فسفات برای تنظیم pH و منبع فسفات در فرایندهای تصفیه آب صنعتی و آبکاری فلزات کاربرد دارد. مثال: در سیستم‌های تصفیه آب برای جلوگیری از رسوب و خوردگی به کار می‌رود. ریز جزئیات: تنظیم دقیق pH به بهبود کیفیت آب و کاهش هزینه‌های نگهداری تجهیزات کمک می‌کند.
-
کاربرد پتاسیم دی هیدروژن فسفات در صنایع آزمایشگاهی:
- از پتاسیم دی هیدروژن فسفات به عنوان بافر و ماده واکنش‌دهنده در آزمایش‌های شیمیایی و بیوشیمیایی استفاده می‌شود. مثال: در تهیه محلول‌های بافر برای کنترل pH در واکنش‌های آزمایشگاهی کاربرد دارد. ریز جزئیات: پایداری شیمیایی بالا و قابلیت تنظیم دقیق اسیدیته از ویژگی‌های مهم آن است.