بوتیل استات: همه چیز درباره این حلال پرکاربرد
بوتیل استات (Butyl acetate) یک ترکیب شیمیایی است که به عنوان حلال در صنایع مختلف کاربرد دارد. این ماده یک استر است که از واکنش بین بوتانول و استیک اسید به دست می‌آید. در این مقاله به بررسی جامع بوتیل استات، از جمله خواص فیزیکی و شیمیایی، روش‌های تولید، کاربردها، ایمنی، قیمت و نکات خرید آن می‌پردازیم.
فرمول شیمیایی: C6H12O2
نام‌های دیگر: بوتیل اتانوات، استیک اسید بوتیل استر
خواص فیزیکی و شیمیایی بوتیل استات
- شکل ظاهری: مایع بی‌رنگ و شفاف
- بو: بوی میوه‌ای و مطبوع (شبیه موز یا سیب)
- جرم مولی: 116.16 گرم بر مول
- نقطه جوش: 126 درجه سانتیگراد
- نقطه ذوب: -77 درجه سانتیگراد
- دانسیته: 0.88 گرم بر سانتی‌متر مکعب
- فشار بخار: 8 میلی‌متر جیوه در دمای 20 درجه سانتیگراد
- انحلال‌پذیری: در آب کم محلول است، اما در حلال‌های آلی مانند الکل‌ها، اترها و استرها به خوبی حل می‌شود.
- ویسکوزیته: کم
- ضریب شکست: 1.393
- قابلیت اشتعال: بسیار قابل اشتعال است و بخارات آن می‌توانند با هوا مخلوط‌های انفجاری تشکیل دهند.
روش‌های تولید و سنتز بوتیل استات
بوتیل استات معمولاً از طریق استریفیکاسیون بوتانول با اسید استیک در حضور یک کاتالیزور اسیدی مانند اسید سولفوریک یا رزین‌های تبادل یونی تولید می‌شود. این فرآیند یک واکنش تعادلی است و برای افزایش بازده، آب تولید شده باید به طور مداوم حذف شود.
معادله واکنش شیمیایی تشکیل بوتیل استات:
CH3COOH + C4H9OH ⇌ CH3COOC4H9 + H2O
(اسید استیک + بوتانول ⇌ بوتیل استات + آب)
روش‌های تولید:
- استریفیکاسیون Fischer: این روش سنتی شامل واکنش مستقیم بوتانول و اسید استیک با استفاده از کاتالیزور اسیدی است.
- استریفیکاسیون واکنشگاهی (Reactive Distillation): این روش با ترکیب واکنش و تقطیر در یک واحد، راندمان را افزایش می‌دهد. آب تولید شده به طور مداوم حذف می‌شود و تعادل به سمت تشکیل بوتیل استات پیش می‌رود.
- استریفیکاسیون با استفاده از رزین‌های تبادل یونی: این روش جایگزین استفاده از اسیدهای معدنی به عنوان کاتالیزور شده است و مزایایی مانند سهولت جداسازی کاتالیزور و کاهش خوردگی دارد.
کاربردهای صنعتی و پزشکی بوتیل استات
بوتیل استات به دلیل خواص حلالیت خوب، بوی مطبوع و سمیت کم، کاربردهای گسترده‌ای در صنایع مختلف دارد:
- صنعت رنگ و پوشش: به عنوان حلال برای رزین‌ها، لاک‌ها، رنگ‌ها و جوهرها استفاده می‌شود.
- صنعت چسب: به عنوان حلال در تولید چسب‌ها و مواد درزگیر کاربرد دارد.
- صنعت داروسازی: به عنوان حلال در تولید داروها و محصولات دارویی استفاده می‌شود.
- صنعت آرایشی و بهداشتی: به عنوان حلال در تولید لاک ناخن، عطر و ادکلن و سایر محصولات آرایشی و بهداشتی به کار می‌رود.
- صنعت غذایی: به عنوان طعم‌دهنده مصنوعی در برخی از محصولات غذایی استفاده می‌شود (به مقدار کم).
- صنعت نساجی: در فرآیندهای رنگرزی و تکمیل پارچه به عنوان حلال استفاده می‌شود.
- تولید پلاستیک: به عنوان حلال در تولید برخی از پلاستیک‌ها و پلیمرها استفاده می‌شود.
- تولید مواد منفجره: در تولید برخی از مواد منفجره به عنوان حلال و تثبیت‌کننده استفاده می‌شود.
کاربردهای پزشکی:
اگرچه کاربرد مستقیم بوتیل استات در پزشکی محدود است، اما در برخی از فرآیندهای تولید داروها و تجهیزات پزشکی به عنوان حلال مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ایمنی کار با بوتیل استات
بوتیل استات یک ماده قابل اشتعال است و بخارات آن می‌تواند با هوا مخلوط‌های انفجاری تشکیل دهد. هنگام کار با این ماده باید نکات ایمنی زیر رعایت شود:
- تهویه مناسب: کار در محیطی با تهویه مناسب برای جلوگیری از تجمع بخارات بوتیل استات ضروری است.
- اجتناب از منابع اشتعال: از ایجاد جرقه، شعله و سایر منابع اشتعال در محیط کار خودداری کنید.
- استفاده از تجهیزات حفاظت فردی: هنگام کار با بوتیل استات از دستکش، عینک ایمنی و ماسک تنفسی مناسب استفاده کنید.
- ذخیره‌سازی مناسب: بوتیل استات را در ظروف دربسته و در مکانی خنک و خشک و دور از مواد اکسید کننده نگهداری کنید.
- اطفاء حریق: در صورت آتش سوزی، از خاموش کننده‌های حاوی فوم، دی اکسید کربن یا پودر خشک استفاده کنید.
اثرات سلامتی:
- تماس با پوست: ممکن است باعث تحریک پوست شود.
- تماس با چشم: می‌تواند باعث تحریک شدید چشم شود.
- استنشاق: استنشاق بخارات بوتیل استات می‌تواند باعث سردرد، سرگیجه، تهوع و خواب آلودگی شود.
- بلعیدن: بلعیدن بوتیل استات می‌تواند باعث تحریک دستگاه گوارش، تهوع و استفراغ شود.
در صورت بروز حادثه:
- تماس با پوست: محل تماس را با آب و صابون بشویید.
- تماس با چشم: چشم‌ها را به مدت 15 دقیقه با آب فراوان بشویید و به پزشک مراجعه کنید.
- استنشاق: فرد را به هوای آزاد منتقل کنید و در صورت لزوم از اکسیژن استفاده کنید.
- بلعیدن: فرد را وادار به استفراغ نکنید و فوراً به پزشک مراجعه کنید.
قیمت خرید بوتیل استات در ایران و جهان
قیمت بوتیل استات بسته به عواملی مانند خلوص، حجم خرید، شرکت تولید کننده و شرایط بازار متغیر است. به طور کلی، قیمت این ماده در مقایسه با سایر حلال‌های صنعتی نسبتاً مناسب است.
عوامل موثر بر قیمت بوتیل استات:
- قیمت مواد اولیه: قیمت بوتانول و اسید استیک به عنوان مواد اولیه اصلی، بر قیمت نهایی بوتیل استات تاثیرگذار است.
- هزینه‌های تولید: هزینه‌های تولید، از جمله هزینه‌های انرژی، نیروی کار و استهلاک تجهیزات، بر قیمت تمام شده تاثیر دارد.
- عرضه و تقاضا: تعادل بین عرضه و تقاضا در بازار، قیمت را تعیین می‌کند. افزایش تقاضا و کاهش عرضه می‌تواند منجر به افزایش قیمت شود.
- نرخ ارز: با توجه به اینکه بخشی از مواد اولیه یا خود بوتیل استات از خارج وارد می‌شود، نرخ ارز نیز بر قیمت آن تاثیرگذار است.
- شرایط سیاسی و اقتصادی: تحریم‌ها، تغییرات در سیاست‌های تجاری و سایر عوامل سیاسی و اقتصادی می‌توانند بر قیمت بوتیل استات تاثیر بگذارند.
قیمت در ایران:
قیمت بوتیل استات در ایران معمولاً بر اساس کیلوگرم یا تن تعیین می‌شود. برای اطلاع از قیمت روز، می‌توانید با شرکت‌های تولید کننده و وارد کننده مواد شیمیایی تماس بگیرید یا به وب‌سایت‌های فروش مواد شیمیایی مراجعه کنید.
قیمت در جهان:
قیمت بوتیل استات در بازارهای جهانی نیز متغیر است و به عوامل مختلفی بستگی دارد. برای اطلاع از قیمت‌های جهانی، می‌توانید به گزارش‌های بازار مواد شیمیایی و وب‌سایت‌های تخصصی مراجعه کنید.
نکات خرید بوتیل استات:
- خلوص: قبل از خرید، از خلوص بوتیل استات اطمینان حاصل کنید.
- بسته‌بندی: بوتیل استات باید در بسته‌بندی مناسب و مقاوم در برابر مواد شیمیایی عرضه شود.
- برگه اطلاعات ایمنی (SDS): قبل از خرید، برگه اطلاعات ایمنی (SDS) بوتیل استات را از فروشنده دریافت کنید و به دقت مطالعه کنید.
- اعتبار فروشنده: از خرید بوتیل استات از فروشندگان معتبر و دارای مجوز اطمینان حاصل کنید.
نتیجه‌گیری:
بوتیل استات یک حلال پرکاربرد در صنایع مختلف است که به دلیل خواص منحصر به فرد خود، جایگاه ویژه‌ای در این صنایع دارد. با رعایت نکات ایمنی و خرید از منابع معتبر، می‌توانید از مزایای این ماده به طور کامل بهره‌مند شوید.