ید (Iodine) یک عنصر شیمیایی با نماد I و عدد اتمی 53 است. این عنصر در گروه هالوژن‌ها قرار دارد و به دلیل خواص منحصر به فرد خود، کاربردهای فراوانی در صنایع مختلف، پزشکی و کشاورزی دارد.
روش ساخت ید:
ید به طور طبیعی در برخی منابع مانند آب دریا، جلبک‌ها، شورابه‌ها و برخی کانی‌ها یافت می‌شود. روش‌های اصلی تولید ید عبارتند از:
- استخراج از شورابه‌ها: این روش متداول‌ترین روش تولید ید است. شورابه‌های غنی از ید (مانند شورابه‌های چاه‌های نفت و گاز) با استفاده از فرآیندهای شیمیایی و فیزیکی تغلیظ شده و ید از آنها استخراج می‌شود.
- استخراج از جلبک‌ها: برخی انواع جلبک دریایی مقادیر قابل توجهی ید در خود ذخیره می‌کنند. پس از جمع‌آوری جلبک‌ها، ید از آنها استخراج می‌شود.
- تولید صنعتی: ید را می‌توان به صورت صنعتی از طریق واکنش‌های شیمیایی مختلف نیز تولید کرد.
کاربردهای ید:
ید به دلیل خواص ضدعفونی‌کنندگی، کاتالیزوری و نقش آن در متابولیسم بدن، کاربردهای گسترده‌ای دارد:
- پزشکی و داروسازی:
- ضدعفونی‌کننده: تنتور ید و محلول‌های حاوی ید به عنوان ضدعفونی‌کننده برای زخم‌ها و جراحی‌ها استفاده می‌شوند.
- تشخیص پزشکی: ایزوتوپ‌های رادیواکتیو ید در تصویربرداری پزشکی (مانند اسکن تیروئید) و درمان برخی بیماری‌ها (مانند پرکاری تیروئید) کاربرد دارند.
- مکمل‌های غذایی: ید برای عملکرد صحیح غده تیروئید ضروری است و کمبود آن می‌تواند منجر به مشکلات سلامتی شود. به همین دلیل، ید به نمک خوراکی و برخی مکمل‌های غذایی اضافه می‌شود.
- صنایع شیمیایی:
- کاتالیزور: ید در واکنش‌های شیمیایی مختلف به عنوان کاتالیزور استفاده می‌شود.
- تولید رنگ و جوهر: در تولید برخی رنگ‌ها و جوهرها از ترکیبات ید استفاده می‌شود.
- تولید پلیمرها: در صنعت پلیمر، ید به عنوان آغازگر و کاتالیزور در سنتز برخی پلیمرها به کار می‌رود.
- کشاورزی:
- ضدعفونی‌کننده: در دامپزشکی برای ضدعفونی کردن و درمان برخی بیماری‌ها از ترکیبات ید استفاده می‌شود.
- افزودنی خوراک دام: ید به خوراک دام اضافه می‌شود تا سلامت و رشد آنها را بهبود بخشد.
- عکاسی: در گذشته، ترکیبات ید در فرآیندهای عکاسی استفاده می‌شدند.
معادن ید:
ید به صورت خالص در طبیعت یافت نمی‌شود، بلکه به صورت ترکیبات مختلف در معادن و منابع زیرزمینی وجود دارد. برخی از مهمترین منابع ید در جهان عبارتند از:
- شیلی: شیلی بزرگترین تولیدکننده ید در جهان است و ید را از ذخایر نیترات و شورابه‌های غنی از ید استخراج می‌کند.
- ژاپن: ژاپن نیز یکی از تولیدکنندگان عمده ید است و ید را از آب شور و شورابه‌های زیرزمینی استخراج می‌کند.
- ایالات متحده آمریکا: در برخی ایالت‌های آمریکا مانند اوکلاهما و تگزاس، ید از شورابه‌های نفتی استخراج می‌شود.
- چین و روسیه: این کشورها نیز دارای ذخایر ید هستند و به تولید آن می‌پردازند.
ایمنی کار با ید:
ید و ترکیبات آن می‌توانند تحریک‌کننده باشند و در صورت تماس با پوست، چشم و مجاری تنفسی، مشکلاتی ایجاد کنند. بنابراین، رعایت نکات ایمنی هنگام کار با ید ضروری است:
- استفاده از تجهیزات حفاظت فردی: هنگام کار با ید، از دستکش، عینک ایمنی و ماسک تنفسی مناسب استفاده کنید.
- تهویه مناسب: در محیط‌هایی که با ید کار می‌شود، تهویه مناسب باید وجود داشته باشد تا از تجمع بخارات ید جلوگیری شود.
- شستشوی فوری: در صورت تماس ید با پوست یا چشم، بلافاصله محل را با آب فراوان شستشو دهید.
- عدم استنشاق: از استنشاق بخارات ید خودداری کنید.
- ذخیره‌سازی صحیح: ید و ترکیبات آن را در ظروف دربسته، در محلی خنک و خشک و دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.
قیمت خرید ید در ایران و جهان:
قیمت ید به عوامل مختلفی از جمله خلوص، شکل فیزیکی (پودر، کریستال، محلول)، میزان تقاضا و عرضه جهانی، نوسانات نرخ ارز و هزینه‌های حمل و نقل بستگی دارد.
- قیمت جهانی ید: قیمت ید در بازارهای جهانی تحت تاثیر عوامل کلان اقتصادی و ژئوپلیتیکی قرار دارد. شیلی به عنوان بزرگترین تولیدکننده، نقش مهمی در تعیین قیمت جهانی ید ایفا می‌کند. برای اطلاع از قیمت‌های لحظه‌ای جهانی، می‌بایست به منابع معتبر داده‌های کالایی مراجعه کرد.
- قیمت ید در ایران: قیمت ید در ایران علاوه بر عوامل جهانی، تحت تاثیر نرخ ارز، تعرفه‌های گمرکی و سیاست‌های داخلی نیز قرار می‌گیرد. ید عمدتاً به صورت وارداتی تامین می‌شود و قیمت آن بر اساس نرخ روز ارز و هزینه‌های واردات تعیین می‌گردد. برای اطلاع از قیمت دقیق در ایران، بهتر است با واردکنندگان و تامین‌کنندگان مواد شیمیایی مشورت کنید.